Όσοι δεν γύρισαν από το μέτωπο

«Όσοι δεν γύρισαν από το μέτωπο»
περιμένουν δικαίωση Της Σοφίας Διγενή - Κολιοτάση

«Πεθαίνουν όσοι λησμονιούνται» ακούμε να λέγεται συχνά για εκείνους που χάνουμε. Υπάρχουν όμως και κάποιοι νεκροί που αγνοούνται, που σε ξένα αιματοβαμμένα χώματα κοιμούνται, που 70 ολόκληρα χρόνια κάποιοι δικοί τους «άδικα;» περιμένουν να βρουν τα θαμμένα τους κόκαλα και να αφήσουν ένα δάκρυ, να ανάψουν ένα κερί, να αφήσουν ένα λουλούδι σαν φόρο τιμής για εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελλάδα μας.
Ήταν δεν ήταν εικοσάχρονα παιδιά όταν ρίχτηκαν στη μάχη στο Αλβανικό μέτωπο το 1940.

Σήμερα πολλοί από τους 8000 περίπου Έλληνες νεκρούς εύζωνες, τόσοι είναι οι καταγεγραμμένοι στα επίσημα έγγραφα του στρατού, παραμένουν άταφοι, εγκαταλελειμμένοι από την Πρεμετή μέχρι την Κλεισούρα κι από το Αργυρόκαστρο μέχρι το Τεπελένι και περιμένουν δικαίωση από τη μάνα πατρίδα. Μαζί τους και οι ελάχιστοι εναπομείναντες ζωντανοί συγγενείς τους που έμειναν να κοιτάζουν τις άψυχες, ξεθωριασμένες φωτογραφίες τους με την στολή, που στολίζει κάποιο τοίχο ή είναι φυλαχτό σε περίτεχνα μενταγιόν.

Αναζητώντας τα κόκαλα των Ολυμπίων προγόνων του

Ο Ολύμπιος Αγαθοκλής Παναγούλιας του Προκόπη είχε την τύχη να ξαναδεί τον πατέρα του μετά τον πόλεμο του ’40. Ο Προκόπης Παναγούλιας έζησε 188 ημέρες φρίκης, ταλαιπωρίας, πείνας και τρόμου στα Ελληνο- Αλβανικά βουνά και γύρισε με τα πόδια στην Ολυμπία όπου και συνέχισε τη ζωή του μέχρι τα 88 του χρόνια. Κάποιοι συμπολεμιστές του στο μέτωπο όμως, άφησαν την τελευταία τους πνοή στα κακοτράχαλα βουνά της Αλβανίας, σε κάμπους, σε ερημιές και στις αυλές νοσοκομείων και εκκλησιών που για πολλά χρόνια παρέμεναν κλειστές λόγω του τότε καθεστώτος.
Μιλώντας στην Σοφία Διγενή σε μια συνέντευξη του για την Espresso, o κ. Παναγούλιας, δηλώνει ένας απλός προσκυνητής που το μόνο που θέλει είναι να αποδώσει φόρο τιμής σε εκείνους που: «Το 1940, τότε που Ελληνικός λαός έστειλε στα πέρατα του κόσμου το μήνυμα του πάθους για την ελευθερία, την εθνική ανεξαρτησία και τη Δημοκρατία, πάλεψαν όχι μόνο με τον εχθρό αλλά και με ένα φοβερότερο αντίπαλο, τα κρυοπαγήματα. Πολέμησαν χωρίς επαρκή εφόδια, χωρίς αεροπορική υποστήριξη και χωρίς οδικά δίκτυα που θα τους εξασφάλιζαν τον ανεφοδιασμό.»
Όμως, κάθε χρόνο, από το 1992 τέτοια εποχή κάποιοι σε αυτά τα μέρη θυμούνται τους νεκρούς. Τότε αρχίζουν και οι διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα με στόχο να κατασκευαστούν νεκροταφεία για τους πεσόντες του ελληνοιταλικού πολέμου. Ταυτόχρονα επισκευάζεται το νεκροταφείο του Βουλιαρατίου που τίθεται υπό την αιγίδα της ορθόδοξης εκκλησίας της Αλβανίας. Την ίδια περίοδο ο Πελοπονήσιος Αγαθοκλής Παναγούλιας αναζητά το τι απέγιναν οι συμπατριώτες του που πολέμησαν στον ελληνοιταλικό πόλεμο.
«Ήρθα εδώ το 2001 και μαζί με τους κατοίκους επισκεφθήκαμε το νεκροταφείο. Μου έκανε εντύπωση το ότι δεν είδα επάνω στους τάφους κανένα ίχνος που να υποδηλώνει επίσκεψη συγγενούς και τότε ρώτησα, διότι ήξερα και ξέρω ότι κάθε χρόνο γίνεται γιορτή εδώ, δεν έχει έρθει κανένας συγγενής; Και οι κάτοικοι μου είπαν ότι δεν τα έχει επισκεφθεί κανείς γιατί κανείς δεν φρόντισε να τους ενημερώσει.»
Ο κ. Παναγούλιας αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο με τίτλο «Όσοι δεν γύρισαν από το μέτωπο». Για τον λόγο αυτόν αρχίζει να τηλεφωνεί σε έναν προς έναν από τους εναπομείναντες συγγενείς των πεσόντων.
Την 28η Οκτωβρίου του 2002 ο κ. Παναγούλιας αφού έχει βρει δεκάδες συγγενείς πεσόντων από όλη την Ελλάδα ταξιδεύει μαζί τους στο Βουλιαράτι. Η υποδοχή που τους επιφυλάσσουν οι κάτοικοι είναι συγκινητική. Μπροστά στους τάφους των δικών τους οι συγγενείς μοιάζουν να απελευθερώνουν κρυμμένα συναισθήματα έξι ολόκληρων δεκαετιών.
Ο κ. Παναγούλιας επισκέπτεται ξανά και ξανά την Αλβανία συλλέγοντας πληροφορίες για όσους περισσότερους μπορεί. Περπατά βήμα – βήμα στα χώματα που πολέμησαν οι ήρωες του ‘40. Σήμερα πια, γνωρίζει με κάθε λεπτομέρεια τη βιογραφία κάθε ενός ξεχωριστά.
«Για 10η συνεχή χρονιά θα παραβρεθώ στην κεντρική εκδήλωση που γίνεται στην Αλβανία για το έπος του ‘40 συνοδεύοντας τους συγγενείς, των πεσόντων που φιλοξενούνται εδώ και 70 χρόνια στο νεκροταφείο πεσόντων του Βουλιαρατίου Αργυροκάστρου. Είχα την τύχη στα πλαίσια μιας ιστορικής έρευνας για συμπατριώτες μου, να εντοπίσω το νεκροταφείο αυτό, να αναδείξω όλους τους πεσόντες με βάση σπάνια ιστορικά έγγραφα που εντόπισα, να βρω τους συγγενείς τους και κάθε χρόνο την ημέρα αυτή πραγματοποιούμε ένα προσκύνημα στον τόπο τιμής. Πέρυσι συνόδευσα συγγενή πεσόντα ο οποίος για πρώτη φορά μετά από 69 χρόνια αντίκρισε τον τάφο του πατέρα του που ποτέ δε γνώρισε. Τον άφησε 1 έτους πήγε στο μέτωπο και δε γύρισε. Το ίδιο θα γίνει και φέτος με άλλο συγγενή που θα αντικρίσει τον τάφο του παππού του που φέρει και το όνομά του. Το νεκροταφείο που ανέφερα παραπάνω είναι το μοναδικό στην Αλβανία με αναγνωρισμένους πεσόντες γι’ αυτό και εκεί γίνεται η κεντρική εκδήλωση για τους Έλληνες πεσόντες στη γειτονική χώρα.»

http://agpanag.blogspot.com/

ΜΙΑ ΑΝΕΝΕΡΓΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Όπως μάθαμε από τον κ. Παναγούλια το 1962 οι Ιταλοί πήραν τους δικούς τους νεκρούς από ολόκληρη την Αλβανία, και από κάποιο χωράφι έξω από το Τεπελένι. Η Ελλάδα σε αντίθεση με τη Γερμανία και τη Βρετανία που διατηρούν μικρά νεκροταφεία μέσα στα Τίρανα ζητά εκτός από το Βουλιαράτι άλλα 2 τουλάχιστον νεκροταφεία. Ένα από αυτά, βρίσκεται κοντά στα περιβόητα στενά της Κλεισούρας. Έτοιμο μεν, άδειο δε.
Το 1997 έγινε συνάντηση των Υπουργών Άμυνας Ελλάδος και Αλβανίας και επετεύχθηκε κατ’αρχήν μια συμφωνία συνεργασίας για την κατασκευή κοιμητηρίων στην Κλεισούρα, στο χωριό Τσιφλίκι της Κορυτσάς και συντήρηση του υπάρχοντος στο Βουλιαράτι.
Το 1998 ιδρύθηκε από βορειοηπειρώτες σύλλογος με την επωνυμία «Πεσόντες του’40» και ανέλαβε ο Σύλλογος αυτός τον εντοπισμό, την εκταφή και περισυλλογή των οστών. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί ή εντοπιστεί περίπου 2.800 τάφοι Ελλήνων πεσόντων και τα οστά έχουν μεταφερθεί στα πλησιέστερα νεκροταφεία ή τις εκκλησίες. Σε πολλές εκκλησίες οι νάρθηκες των εκκλησιών και οι γυναικωνίτες φιλοξενούν οστά ελλήνων πεσόντων. Αναζητούνται 5.200 περίπου.
Το 2004 έγιναν πάλι προσπάθειες για τη σύνταξη νέου πρωτοκόλλου και τελικά το Φεβρουάριο του 2009 υπογράφτηκε και κυρώθηκε από την Ελληνική Βουλή με το Ν. 3782/7.8.2009 (ΦΕΚ 135Α’).
Στις 25 Μαρτίου 2010 η συμφωνία αυτή κυρώθηκε και από την Αλβανική πλευρά. Έχουν περάσει 7 μήνες και η συμφωνία δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμη.


ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ

Ζητήσαμε από τον Αρχιπλοίάρχο ε.α. Αντώνη Κακαρά, γνωστό για το συγγραφικό του έργο αλλά και για τη στρατιωτική του δράση, την άποψη του για τους πεσόντες του ’40 την οποία και παραθέτουμε:

Πώς να εκφραστεί σήμερα κανείς για τη γενιά εκείνη που ορθώθηκε και πολέμησε όχι μόνον για τα σύνορα μα και τ’ άλλα χώματα τ’ αδούλωτα, και για την τιμή του λαού μας, για τις μνήμες μας, τη δικαίωση όσων πίστευαν και πιστεύουν πως η σπιθαμή γης που υπερασπίστηκαν άξιζε τη θυσία τους στον αιώνα των αιώνων.
Πώς να πει κανείς σ’ εκείνους που πρόσφεραν τη ζωή τους, ότι σήμερα, δυο γενιές μετά το δικό τους μεγαλείο, θα βρίσκονταν δημόσιοι λειτουργοί αυτουνού εδώ του τόπου να εκφραστούν περιφρονητικά και απαξιωτικά για όσους πιστεύουν πως αξίζει να πολεμά κανείς για την πατρίδα, αξίζει η σπιθαμή της γης τη θυσία, αξίζει να την υπερασπιζόμαστε τη βραχονησίδα που κινδυνεύει;
Πώς να δικαιολογηθούμε σ’ εκείνους που τα κόκαλά τους μείνανε χρόνια πολλά στις πλαγιές αζήτητα απ’ το κράτος και τους αρχόντους μας;
Να πούμε τουλάχιστον στα παιδιά μας και τα δικά τους παιδιά, πως οφείλουμε στους αγωνιστές κάθε αγώνα για την πατρίδα τα πάντα και πάνω απ’ όλα το σεβασμό στα λείψανα των νεκρών, όπως ακριβώς έκανε ο Αγαθοκλής Παναγούλιας που όλο σεβασμό και δέος έψαξε και τ’ απόθεσε στην Πρεμετή για τιμή και προσκύνηση.

Α. Κακαράς, Αρχιπλοίαρχος ε.α., Μέλος ΚΕΘΑ